Bullying rears ugly head in schools again


The Herald

Herald Logo

Mhosva Mutori wenhau

SVONDO radarika, mhuri yekwaSaudan, kuBulawayo, yakafukidza mhuri yekwaSaudan, kuBulawayo, zvichitevera kufa kwemwanakomana wavo Jayden ane makore 15 okuberekwa uyo akazviuraya mushure mekuchema-chema nekushungurudzwa kwaakaitwa kuchikoro kwake.

Jayden, uyo aiita Form Three paHamilton High School kuBulawayo, akanwa mushonga wekuuraya zvipembenene nemusi weChina wadarika kumba kwavo kuMontrose.

Akazonwa muchetura zuva rakatevera kuchipatara cheUnited Bulawayo Hospitals (UBH) kwaakanga apinzwa.

Jayden aigara nambuya vake mai Sarah Saudan nevanin’ina vake Jada naJody. Baba vake vanogara muUnited Kingdom.

Chiitiko ichi chakaitika pasina mwedzi mushure mekunge mumwe mudzidzi wepaHamilton High School akabaya mudzidzi wepaFounders High School, Wayne Ndlovu (16).

VaWayne vakanzi vashaya pavakasvika kuchipatara cheUnited Bulawayo Hospitals (UBH). Vakomana vaviri vekuHamilton High School vakasungwa nenyaya yerufu rwaWayne uye mumwe wavo amiswa pamberi pedare achipomerwa mhosva yekuponda. Rufu rwemudzidzi uyu rwakanga rwuri mhedziso yehondo dzemasahwira dzichirovesa vana vezvikoro zvakasiyana muguta iri.

Kushungurudzwa nekushungurudzwa kwagara kuchipisa misoro yevadzidzi muzvikoro muZimbabwe yose.

Kune nyaya dzakawanda dzekudheererwa muzvikoro zvedu uye zvinosuwisa kuti dzimwe nguva vakuru vezvikoro vanodzitsvaira pasi pekapeti.

Nechekare zvimwe zvikoro muno muHarare zviri kuoneswa pfumvu nenyaya dzekushungurudzwa.

Kudheerera inzira yehasha umo mumwe munhu nemaune uye achidzokorora kukuvadza mumwe munhu kana kusagadzikana. Kudheerera kunogona kutora chimiro chekubata kumeso, mazwi, kana mamwe maitiro asina kujeka.

Munhu anodheererwa kazhinji ane dambudziko rekuzvidzivirira uye hapana chaanoita “kukonzera” kudheerera.

Nguva pfupi yadarika, President Mnangagwa vakati hapana nzvimbo yekushungurudza vanhu muzvikoro munyika uye vabereki vanofanira kutungamira kuti vana vavo varemekedze vamwe vavanodzidza navo kuchikoro.

Izvi zvakaitika apo nyika yakawedzera nyaya dzekushungurudzwa kwevanhukadzi izvo zvakonzera kuti vadzidzi vatore hupenyu hwavo, vamwe vachisiya chikoro zvachose.

Mumashoko avo kumusangano wekutanga weED Mnangagwa Business Summit muHarare, President vati zvinhu zvinosuwisa zvakadai hazvina nzvimbo munyika.

“Tine nyaya dzakawanda dzekudherera vamwe vanhu muzvikoro, muzvikoro zvebhodhingi nedzemasikati. Imi sevabereki tinoda kuti mudzidzise nekuraira vana vedu kuti varemekedzane. Tine nyaya dzekuti vana varasikirwa nehupenyu nekuda kwekushungurudzwa. We also have a second challenge of drug abuse, I have given instruction kumapurisa kuti mukawana mwana akastika kandai mupolice, paanoda petenuka moti wakastika nei (lock up youths who are high and after they are sober quiz them)” the President said.

Munyika mange muine dambudziko rekushandisa zvinodhaka pamwe nevatengesi, manyurusi nevakuru vezvinodhaka vachikwezva vechidiki kuti vatore zvinodhaka zvakaita secrystal methamphetamine, inowanzonzi mutoriro.

Zvakadaro, hutungamiriri hwaPresident Mnangagwa hwakatora matanho ekugadzirisa zvinhu pamwe nekuchengetedza chizvarwa icho chinenge chave kupihwa mishonga ine muchetura uye muropa.

Muhurukuro nezuro, mutauriri wemapurisa munyika, Assistant Commissioner Paul Nyathi, vange vachiita hurongwa hwekuzivisa zvikoro munyika yose.

“Tiri kuita misangano yekuzivisa vanhu munyika yose nesvondo rezvemitemo zvimwe zvikwata zvedu zvaive kuBulawayo zvichipinda muzvikoro. Kunyanya tiri kukurudzira vana kuti vazvibate uye kuti vatarise kudzidza. Kana vaine matambudziko kana matambudziko avari kusangana nawo, vanofanirwa kutsvaga mazano.

“Tiri kushanda pamwe chete nebazi redzidzo yepuraimari nesekondari mumatunhu akasiyana,” vanodaro.

Vati vari kushushikana nedzimwe dzenyaya idzi dzange dzisiri kuunzwa kumapurisa asi kuti dzichabuda pamadandemutande, izvo zvinozoita kuti vemutemo vatore matanho.

Munyori mukuru musangano reAssociation of School Heads VaMunyaradzi Majoni vanoti vari kuziva kuti vana vari kuoneswa ndondo uye dzimwe nguva nekuda kwekuuya kweruzivo rwemichina kunyanya padandemutande pamwe nekuona zvinhu zvavasingadi.

“Zvisinei, sevakuru vezvikoro hatisi kushungurudzwa.

“Uye chikoro chega chega chine mutemo unorambidza kudheerera nyika yose. Mitemo iyi inofanirwa kutevedzwa.

“Kubvisa zvachose kushungurudzana, tinoda kuti munhu wese ane chekuita nazvo, kusanganisira vabereki, sezvo rubatsiro runotanga kumba,” akadaro.

Sachigaro weNational Association of Primary Schools, Amai Cynthia Khumalo, vanoti kushungurudzwa kwevanhu kwatekeshera muzvikoro zvesekondari uye muzvikoro zvepuraimari, vanhu vashoma.

“Chatakaona ndechekuti muzvikoro zvepuraimari, vamwe vakomana vadiki ava vanogona kutakura zvombo zvine njodzi zvakaita semascrew driver. Asi zvisinei tine mamwe macounselling sessions atinoita mumagungano, kanenge kana pasvondo uye kunyangwe mumakirasi tinotaura nyaya idzodzo,” vanodaro.

Vanoti panodawo kuti varairidzi vasimudzirwe ruzivo rwakakodzera kuti vagadzirise nyaya dzemhirizhonga.

Mai Khumalo vakaratidza kushushikana nenyaya dzemumatare nguva pfupi yadarika idzo vadzidzisi vakamira mira vachiranga mwana wechidiki kana mudzidzi.

Vati mimwe yemitemo iyi yaparadza hurongwa hwavo sezvo vana vazhinji vasisateerere varairidzi nekuda kwaizvozvo uye izvi zvinoda kuti pave nehurongwa hwakazara.

Mumwe mubereki wemuHarare, VaFungai Chasi vati kushungurudzwa hakuna kumbova chinhu chakanaka uye hurumende nezvikoro zvinofanira kuita zvakawanda mukugadzirisa nyaya iyi.

“Masabhuku anofanirwa kuita zvakawanda kana kuita mamwe magwaro ekudzivirira vana kuti vasashungurudzwa nevamwe nekuti kazhinji vamwe vacho vanotya kuenda kuzvikoro. Izvi zvinofanira kumira.

“Uyewo vana vanodheerera vamwe vanowanzova nemafungiro iwayo uye kunyange vabva kuchikoro. Vamwe vacho vanotosvika pakushandisa zvinodhaka uye kuita zvehumbavha,” vakadaro.

VaChasi vanoti Hurumende kuburikidza nebazi iri inofanirawo kuuya nemimwe mitemo inochengetedza vana vasina mhosva kuti vasashungurudzwa.

Muna Kurume gore rakapera, vabereki vane vana vari kuita Form One paKutama College vairarama vachityira kuchengetedzwa kwevana vavo sezvo vari kuti vari kuoneswa ndondo nekumbunyikidzwa nemasabhuku.

Maererano netsamba yakanyorerwa Lordship Bishop Diocese yeChinhoyi Raymond Mupandasekwa nemumwe mubereki, mashoko ekurwadziswa kwaanonzi akaitwa, anoratidza kuti vanhu ava vari kuitirwa hutsinye hwakadai sekumanikidzwa kukambaira nemumikoto yehostele yavo kanodarika ka10.

Kunyange hazvo Hurumende yadzika mutemo unorambidza kurohwa, veForm One havaregirwe sezvo vachinzi vakarohwa nemasabhuku vachishandisa mawoko nemabhandi.

Mubereki uyu anotizve vadzidzi ava vakanyora tsamba isina kuda kudomwa nezita ravo kuna mukuru wechikoro, VaMukoyi vachimhan’arira mumwe wemasabhuku aya asi hapana zvakaitwa.

Mumwe mubereki wekuChinhoyi, Memory Chitiyo anoti mwana wake akakuvara ibvi mushure mekunge aita zvekukambaira achitenderera munhandare.

Akanga achirwawo nechirwere chetonsillitis mushure mekunge iye nevamwe vakomana vakamanikidzwa kurara pasi vari musvo pachivanze ivo vachinaiwa nemvura.



Source link

Leave a Comment